Beeldende vakken bovenbouw vmbo Beeldende vakken / Bovenbouw vmbo Expo Staal & Roeland BV Auteurs Vares Ruiter Pien School Marije Sennema Marie Mart Roijackers Irma de Vries Doremiek Lamain Redactie Monique van der Hulst1 Leren van kunst 6 Deel 1 Kunstbeschouwing 2 Kunstbegrip 14 2.1 Wat is kunst? 16 2.2 Verschijningsvormen 20 2.3 Functies van kunst 24 2.4 Proces van het maken van kunst 28 3 Kunst kijken 32 3.1 Voorstelling 34 3.2 Vormgeving — Compositie 38 3.3 Vormgeving — Kleur 42 3.4 Vormgeving — Vorm, textuur & structuur 46 3.5 Vormgeving — Licht & geluid 50 3.6 Vormgeving — Ruimte & lijn 54 3.7 Vormgeving — Materialen 58 3.8 Vormgeving — Technieken & hanteringswijze 62 Deel 2 Kunstgeschiedenis 4 Kunstgeschiedenis tot 1750 68 4.1 Klassieke oudheid 70 4.2 Middeleeuwen 74 4.3 Renaissance 78 4.4 Barok 82 5 Kunstgeschiedenis 1750–1900 86 5.1 Classicisme 88 5.2 Romantiek 92 5.3 Realisme 96 5.4 Impressionisme 100 6 Kunstgeschiedenis 1900–1950 104 6.1 Expressionisme 106 6.2 Kubisme 110 6.3 Abstracte kunst 114 6.4 Surrealisme 118 7 Kunstgeschiedenis 1950–nu 122 7.1 Abstract expressionisme 124 7.2 Conceptuele kunst 128 7.3 Postmodernisme 132 7.4 Nieuwe media 136 Begrippen 142 Inhoud46 Heringa / Van Kalsbeek — Armor (2015) Vormgeving — Vorm, textuur & structuur Hoofdstuk 3 Kunst kijken 3.4 Kunstenaars kiezen voor hun werk bepaalde vormen. De gekozen vormen hebben invloed op de uitstraling van het werk. In deze hoofdtooi van het Nederlandse kunstenaars duo Heringa /Van Kalsbeek zie je verschillende vormen. De blauwe vleugels zijn gemaakt van canvas, dat met kunst hars en een lasermachine is bewerkt. Verder is de tooi versierd met felrode pompons van wol en beschilderde deksels van blikjes. De vleugels zijn stug en hebben onregel matige vormen. De pompons zijn juist zacht en bolvormig. Dit geeft een duidelijk contrast. 32047 v Organische vormen Dit zijn natuurlijke vormen, zoals de vormen van mensen, dieren of planten. De lijnen zijn vaak vloeiend en niet hoekig. v Geometrische vormen Dit zijn meetkundige (wiskundige) vormen. Ze kunnen vlak of ruimtelijk zijn. Vlakke vormen hebben alleen een oppervlak en zijn 2D, zoals een driehoek, vierkant en een rechthoek. Ruimtelijke vormen hebben een inhoud of volume en zijn 3D, zoals een bol, kegel, piramide, kubus, balk en cilinder. v Gestileerde vormen De organische vormen zijn vereenvoudigd, gestroomlijnd of schematisch weergegeven. De voorstelling is minder gedetailleerd en minder realistisch, maar nog wel duidelijk herkenbaar. v Geabstraheerde vormen Veel details zijn weggelaten ; de voor stelling is minder of nauwelijks nog herkenbaar. Open vorm Dit gigantische beeld ( maat verhouding 7 × 7 × 7 meter) is gemaakt van staal en pvc. De kubus is hol met ovale openingen aan drie kanten. Doordat de openingen met elkaar verbonden zijn, lijken het bloedvaten. Anish Kapoor — Sectional Body Preparing for Monadic Singularity (2015) Restvorm De zwarte en witte figuren in deze litho van de grafisch kunstenaar Escher zijn elkaars restvorm. M. C. Escher — Vlakvulling I (1951) Vormsoorten v Open vorm De vorm heeft een opening, waardoor je erin of -doorheen kunt kijken. Dit wordt ook wel een holle vorm genoemd. v Gesloten vorm De vorm heeft geen opening ; je kunt er niet in of -doorheen kijken. Dit wordt ook wel een massieve vorm genoemd. v Restvorm De hoofdvorm is de vorm die de kunstenaar heeft getekend of geschilderd (2D), of de vorm van een beeldhouwwerk (3D). De restvorm is de ruimte die open blijft en kan zelf ook iets voorstellen, bijvoorbeeld een silhouet van een mens of dier. v Vormcontrast Dit ontstaat als je tegenover- gestelde vormsoorten in één werk gebruikt, zoals organische en geometrische vormen, vlakke en ruimtelijke vormen of open en gesloten vormen. 32132248 Stofuitdrukking Tjalf Sparnaay maakt hyperrealistische olieverfschilderijen van alledaagse voorwerpen, zoals eten. Hij vergroot zijn onderwerpen, zodat je kleine details goed kunt zien. Voor de stofuitdrukking gebruikt Sparnaay kleur en schaduw, met glimlicht voor glanzende onderdelen. Tjalf Sparnaay — Foodscape (2014) v Textuur Het zichtbare en voelbare opper- vlak van een vorm noem je de textuur. Het oppervlak is bijvoorbeeld hard, zacht, glad, ruw, droog, nat, glibberig of harig. In een 3D-kunstwerk kun je de textuur zelf voelen. In een realistisch 2D-kunstwerk, zoals een tekening of schilderij, kan de kunstenaar de textuur van afgebeelde materialen zo echt mogelijk weergeven. Dit noem je stof uitdrukking. Voor gladde voor werpen gebruikt de kunstenaar dan bijvoorbeeld een gladde manier van schilderen en voor ruwe voorwerpen een ruwere manier van schilderen. v Structuur De manier waarop een vorm in elkaar zit of is opgebouwd noem je de structuur. Een vorm kan bijvoorbeeld gestapeld, geweven of gevlochten zijn. De gebruikte techniek zorgt voor een regel- matig patroon. Textuur & structuur Hoofdstuk 3 Kunst kijken v 3.4 Vormgeving — Vorm, textuur & structuur 32349 Structuur Op de glazen delen van dit museum in Parijs zijn in 2016 kleuren filters aan gebracht. Dit zorgde voor gekleurde schaduwen binnen in het gebouw. De regelmatige structuur van de panelen viel zo nog meer op en werd minder eentonig. Het was een tijdelijke ver ande ring aan het gebouw; na negen maanden zijn de filters weer weggehaald. Frank Gehry — Fondation Louis Vuitton (2014) met kleurenfilters van Daniel Buren (2016) Textuur De Argentijnse kunstenares Alexandra Kehayoglou maakt (wand)tapijten. Ze gebruikt resten van garens uit de tapijtfabriek van haar ouders. Doordat ze verschillen in de textuur aanbrengt lijken haar tapijten op landschappen met mos, gras en water. Alexandra Kehayoglou — Aan het werk in haar atelier, Buenos Aires, Argentinië (2014) 324 32578 Renaissance Hoofdstuk 4 Kunstgeschiedenis tot 1750 4.3 In de renaissance (1400–1600) kwam er steeds meer aandacht voor de wetenschap en werd de kunst uit de klassieke oudheid herontdekt. Het fresco hieronder is typisch voor de renaissance. Je ziet Jezus die de sleutels van de hemel aan Petrus geeft. In de renaissance vonden kunstenaars dat kunst harmonie moest uitstralen. Daarom zijn hier een symmetrische compositie en lijn perspectief gebruikt. Pietro Perugino — Jezus overhandigt de sleutels aan Petrus (1481–1482) 41879 Geschiedenis v In deze tijd gingen Europeanen meer zelf nadenken en onderzoeken in plaats van dat ze alles aannamen wat de kerk hun vertelde. v Er werden ontdekkingsreizen gemaakt. Europeanen ontdekten een continent dat ze nog niet kenden: Amerika. v Door de uitvinding van de drukpers konden boeken en kennis gemakkelijker worden verspreid . Kunstgeschiedenis v ‘Renaissance’ betekent ‘wedergeboorte’: de herontdekking van de klassieke kunst en cultuur van de Grieken en Romeinen. v Adel, rijke burgers en handelaren werden (naast de kerk) nu ook opdrachtgever. v Kunstenaars mochten soms zelf meedenken over de uitwerking. Ze beoefenden vaak meerdere kunsten (schilderkunst, beeld- houwkunst, architectuur, dichtkunst) en waren verder bij voorbeeld onderzoeker, uitvinder of filosoof. Dit wordt de universele mens genoemd. Beeldhouwers in de renaissance gebruikten beelden uit de klassieke oudheid als voorbeeld. Ze maakten beelden in dezelfde vorm, maar dan vaak van Bijbelse figuren en groter. Dit beeld van Michelangelo laat David uit de Bijbel zien, terwijl hij op het punt staat de reus Goliath aan te vallen. Michelangelo — David (1501–1504) Leonardo Da Vinci is het bekendste voorbeeld van de universele mens uit de renaissance. Hij was schilder, beeldhouwer, architect, wetenschapper, uitvinder, filosoof, schrijver en componist. Deze tekening laat de maat- verhouding in het menselijk lichaam zien, zoals die in de klassieke oudheid was beschreven door Vitruvius. Leonardo Da Vinci — Vitruviusman (ca. 1490) 419 420Next >